Юрыдычная экспертыза

Правядзенне юрыдычнай экспертызы з’яўляецца абавязковым у дачыненні да ўсіх праектаў нарматыўных прававых актаў, а таксама нарматыўных прававых актаў Нацыянальнага банка, Камітэта дзяржаўнага кантролю, Следчага камітэта, Кіраўніцтва справамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, міністэрстваў, іншых рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання, абласных, Мінскага гарадскога Саветаў дэпутатаў, аблвыканкамаў, Мінскага гарвыканкама, мясцовых Саветаў дэпутатаў, выканаўчых і распарадчых органаў базавага ўзроўню.

Абавязковая юрыдычная экспертыза праектаў нарматыўных прававых актаў

Асноўныя нормы ў частцы правядзення абавязковай юрыдычнай экспертызы праектаў нарматыўных прававых актаў замацаваны ў артыкулах 47 і 48 Закона Рэспублікі Беларусь ад 17 ліпеня 2018 г. № 130-З “О нормативных правовых актах ” (далей — Закон).

У адпаведнасці з часткай першай пункта 1 артыкула 47 Закона кожны праект нарматыўнага прававога акта падлягае абавязковай юрыдычнай экспертызе.

Абавязковая юрыдычная экспертыза ў залежнасці ад віду нарматыўнага прававога акта праводзіцца:

  • праектаў нарматыўных прававых актаў, унесеных на разгляд Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, — галоўным дзяржаўна-прававым упраўленнем Адміністрацыі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, калі іншае не вызначана Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь;
  • законапраектаў, якія ўносяцца ў Палату прадстаўнікоў Нацыянальнага схода Рэспублікі Беларусь, законапраектаў, падрыхтаваных для разгляду Палатай прадстаўнікоў Нацыянальнага схода Рэспублікі Беларусь у першым і ва другім чытанні (у выпадку дапрацоўкі законапраектаў у Палаце прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь), — Нацыянальным цэнтрам заканадаўства і прававых даследаванняў;
  • законапраектаў, унесеных у Палату прадстаўнікоў Нацыянальнага схода Рэспублікі Беларусь, законапраектаў, падрыхтаваных да разгляду Палатай прадстаўнікоў Нацыянальнага схода Рэспублікі Беларусь у першым і ва другім чытанні, праектаў пастаноў Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага схода Рэспублікі Беларусь, — упаўнаважаным структурным падраздзяленнем Сакратарыята Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь;
  • законапраектаў, прынятых Палатай прадстаўнікоў Нацыянальнага схода Рэспублікі Беларусь і накіраваных на разгляд у Савет Рэспублікі Нацыянальнага схода Рэспублікі Беларусь, праектаў пастаноў Савета Рэспублікі Нацыянальнага схода Рэспублікі Беларусь — упаўнаважаным структурным падраздзяленнем Сакратарыята Савета Рэспублікі Нацыянальнага схода Рэспублікі Беларусь;
  • праектаў пастаноў Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь — Міністэрствам юстыцыі, упаўнаважаным структурным падраздзяленнем Апарату Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь;
  • праектаў нарматыўных прававых актаў Нацыянальнага банка, Камітэта дзяржаўнага кантролю, Кіравання справамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, Следчага камітэта, Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз, Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, міністэрстваў, іншых рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання, мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў, іншых нарматворчых органаў (службовых асоб) — іх юрыдычнымі службамі, а праектаў нарматыўных прававых актаў мясцовых Саветаў дэпутатаў — юрыдычнымі службамі адпаведных мясцовых выканаўчых і распарадчых органаў;
  • праектаў тэхнічных нарматыўных прававых актаў, якія не датычацца да вобласці тэхнічнага нарміравання і стандартызацыі, ненарматыўных прававых актаў і лакальных прававых актаў, падрыхтаваных нарматворчымі органамі (службовымі асобамі), — іх юрыдычнымі службамі.

У мэтах забеспячэння якасці правядзення абавязковай юрыдычнай экспертызы, усебаковага і поўнага даследавання матэрыялаў вызначаны пералік дакументаў, што ў абавязковым парадку дадаюцца да праекта нарматыўнага прававога акта, якi накіроўваецца на абавязковую юрыдычную экспертызу (пункт 3 артыкула 47 Закона). Да такіх дакументаў адносяцца :

  • суправаджальны ліст;
  • абгрунтаванне неабходнасці прыняцця (выдання) нарматыўнага прававога акта
  • фінансава-эканамічнае абгрунтаванне да праекта нарматыўнага прававога акта;
  • даведка аб узгадненні апошняй рэдакцыі праекта нарматыўнага прававога акта;
  • экспертныя заключэнні па праекце нарматыўнага прававога акта, калі яны даваліся;
  • табліца няўлічаных заўваг і (або) прапаноў па праекце нарматыўнага прававога акта з матываваным абгрунтаваннем па кожным з іх (пры іх наяўнасці);
  • дакументы, якія датычацца да міжнароднага дагавора, прадугледжаныя Законам Рэспублікі Беларусь ад 23 ліпеня 2008 г. № 421-З «О международных договорах Республики Беларусь» (для праекта нарматыўнага прававога акта, які афармляе рашэнне ў дачыненні міжнароднага дагавора).

Дзяржаўны орган (арганізацыя, структурнае падраздзяленне), які ажыццяўляе правядзенне абавязковай юрыдычнай экспертызы праекта нарматыўнага прававога акта, мае права запытаць дадатковую інфармацыю, якая датычыцца да праекта нарматыўнага прававога акта, неабходную для правядзення гэтай экспертызы.

Па выніках абавязковай юрыдычнай экспертызы праекта нарматыўнага прававога акта рыхтуецца заключэнне, якое павінна змяшчаць высновы на падставе крытэрыяў ацэнкі праекта нарматыўнага прававога акта.

Асноўнымі крытэрыямі ацэнкі праекта нарматыўнага прававога акта з’яўляюцца:

  • адпаведнасць Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, нарматыўным прававым актам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, законам і іншым нарматыўным прававым актам большай юрыдычнай сілы, сумяшчальнасць з нарматыўнымі прававымі актамі аднолькавай юрыдычнай сілы ў дачыненні да праекта нарматыўнага прававога акта;
  • прытрымліванне патрабаванняў нарматворчай тэхнікі;
  • адпаведнасць міжнародным дагаворам і іншым міжнародна-прававым актам, у тым ліку патрабаванням уніфікацыі і гарманізацыі заканадаўства ў рамках інтэграцыйных аб’яднанняў, удзельніцай якіх з’яўляецца Рэспубліка Беларусь.

Пры правядзенні абавязковай юрыдычнай экспертызы таксама ацэньваюцца:

  • абгрунтаванасць выбару віда праекта нарматыўнага прававога акта;
  • неабходнасць і прыярытэтнасць прававога рэгулявання адпаведных грамадскіх адносін;
  • абгрунтаванасць прыняцця таго або іншага рашэння ў дачыненні міжнароднага  дагавора  ў  адпаведнасці  з   Законам   Рэспублікі   Беларусь «О международных договорах Республики Беларусь» і міжнародным правам (пры правядзенні абавязковай юрыдычнай экспертызы па праекту нарматыўнага прававога акта, які афармляе рашэнне ў дачыненні міжнароднага дагавора).

Пры правядзенні юрыдычнай экспертызы праекта нарматыўнага прававога акта не падлягаюць ацэнцы вызначаныя ў нарматыўных прававых актах фінансавыя паказчыкі, індэксы, каэфіцыенты, нарматывы, ліміты і іншыя паказчыкі, а таксама формулы іх разліку, за выключэннем ацэнкі іх адпаведнасці паказчыкам, вызначаным нарматыўнымі прававымі актамі большай юрыдычнай сілы.

Нарматыўныя прававыя акты Нацыянальнага банка, Камітэта дзяржаўнага кантролю, Кіраўніцтва справамі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, Следчага камітэта, Дзяржаўнага камітэта судовых экспертыз, Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, міністэрстваў, іншых рэспубліканскіх органаў дзяржаўнага кіравання, абласных і Мінскага гарадскога Саветаў дэпутатаў, абласных і Мінскага гарадскога выканаўчых камітэтаў падлягаюць абавязковай юрыдычнай экспертызе, якая праводзіцца Міністэрствам юстыцыі, а нарматыўныя прававыя акты мясцовых Саветаў дэпутатаў, выканаўчых і распарадчых органаў базавага тэрытарыяльнага ўзроўню – галоўным упраўленнем юстыцыі адпаведнага абласнога выканаўчага камітэта.

Па выніках правядзення абавязковай юрыдычнай экспертызы нарматыўнага прававога акта Міністэрствам юстыцыі, галоўным упраўленнем юстыцыі адпаведнага абласнога выканаўчага камітэта выносіцца адно з наступных заключэнняў:

  • заключэнне, якое ўтрымлівае абгрунтаваны вывад аб адпаведнасці нарматыўнага прававога акта Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь, нарматыўным прававым актам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь, законам, іншым нарматыўным прававым актам большай юрыдычнай сілы ў дачыненні да разглядаемага нарматыўнага прававога акта, у тым ліку які ўстанаўлівае патрабавання нарматворчай тэхнікі, і дапушчальнасці яго ўключэння ў Нацыянальны рэестр прававых актаў (далей — станоўчае заключэнне);
  • заключэнне, якое ўтрымлівае абгрунтаваны вывад аб неадпаведнасці нарматыўнага прававога акта пералічаным вышэй крытэрыям і недапушчальнасці яго ўключэння ў Нацыянальны рэестр прававых актаў.

Абавязковая юрыдычная экспертыза нарматыўных прававых актаў Міністэрствам юстыцыі, галоўнымі ўпраўленнямі юстыцыі абласных выканаўчых камітэтаў праводзіцца ў адпаведнасці з Законам, Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 20 ліпеня 1998 г. № 369 “О Национальном реестре правовых актов Республики Беларусь”, Указам Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь ад 30 снежня 2010 г. № 711 “О некоторых вопросах осуществления обязательной юридической экспертизы нормативных правовых актов”, пастановай Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 23 верасня 2006 г. № 1244 “Об обязательной юридической экспертизе нормативных правовых актов”, пастановай Міністэрства  юстыцыі  Рэспублікі  Беларусь  ад 12  кастрычніка  2006  г.  №  62 “О реализации постановления Совета Министров Республики Беларусь от 23 сентября 2006 г. № 1244”.